INTERNET IZLOŻBA ARHIVSKIH DOKUMENATA
Prvi put prezentirana Internet izložba arhivskih fondova i zbirki , Državnog arhiva Crne Gore - Arhivskog odsjeka u Baru, postavljena 2011. godine pokazala je punu opravdanost, ostvareni su brojni kontakti podstaknuti ovim činom, koji su ukazali na potrebu stalnih inovacija, proširivanja dostupnosti arhivske gradje i povećanja nivoa njene iskorišćenosti. 2012.godine povodom 25 godina rada barskog Arhuva takođe smo priredili Internet izložbu. „O Baru i Baranima kroz fondove barskog arhiva“ (preko 6000 pregleda sa svih kontinenata!)
Ovakve izložbe su dobra prilika da se arhivi priblize korisnicima, da se pokaze koliko su im dostupni i sto mogu ponuditi. Iz navedenih razloga smo se odlučili da našim posjetiocima, korisnicima i istraživačima počnemo "otkrivati" djelove arhivske građe i dokumenata za koje mislimo da zavređuju pažnju, ne samo po sadržaju već i po drugim parametrima. Zato smo otišli korak dalje i odlučili da 2014.g u okviru obilježavanja „Nedjelje arhiva“ predstavimo dio arhivske građe vezane za manastir Donji Brčeli. Više je razloga opredijelilo navedeni pristup. Tada smo motivisani stručnim razlozima i činjenicom da se iz poznatih razloga arhiva jedne vjerske institucije našla među gradjom državnog arhiva I da samim tim treba biti dostupna zainteresovanim. .Pored toga imali smo na umu i saznajnu opštost koju ima ova građa, jer u njoj ima mnogo vrijednim dokumenata važnih za razumijevanje i funkcionisanje crkve kao duhovne institucije u cjelini. Činjenica da je manastir u Donjim Brčelima ( Crmnica) bilo značajno duhovno središte u dužem vremenskom trajanju i da arhiv raspolaže brojnom dokumentacijom o tome, uslovila je i prezentaciju ovih izvora po fazama.
Prvu fazu smo omeđili godinom porijekla najstarijeg dokumenta iz ove zbirke (1874) i godinom promjene okvira i načina djelovanja duhovne jurisdikcije u novom političkom kontekstu (1920). Dakle u prvoj fazi, koja obuhvata period od (1874-) predstavili smo najznačajnija dokumenta od najstarijeg do godine kada je Crnogorska autokefalna crkva postala integralni dio SPC. Iskustvo stečeno tokom izrade prve faze i frekfetnost koriščenja izvora daje nam za pravo na tvrdnju da je ovo veoma dobar način popularizacije arhiva i prezentacije arhivskih dokumenata koji se čuvaju u njemu. Da li samo zbog toga što je brojna iseljenička populacija porijeklom iz barske opštine ovaj vid prezentacije prihvatila kao prihvatljivo sredstvo spoznaje ili zbog toga što se savremena istraživačka zajednica koristi Internet tehnologijom kao alatom u istraživanjima, u suštini ukazuje, da dostupnost osnovne informacije postaje bitan motiv u odredjivanju pravaca daljnih istrażivanja naučnika. S druge strane, ne treba potcijenili ni potrebe i motive laičke javnosti.
Poznata je činjenica da se na kraju Prvog svjetskog rata (1918) na ovim prostorima dešavaju značajne promjene. Stvara se unitarno Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca od 1929.g ( Kraljevina Jugoslavija) . Crna Gora biva anektirana od strane Srbije i postaje integralni dio novostvorene Kraljevine. Najveći dio Crne Gore u administrativnom dijelu pripada Zetskoj oblasti, od 1929 Zetskoj banovini i kao administrativno - teritorijalna jedinica biva podređena centralnoj vlasti u Beogradu. Političku mapu nove države slijedi i novo duhovno ustrojstvo.
Na Drugoj konferenciji episkopa održanoj u Beogradu 24-28. maja 1919. godine,kojoj je predsjedavao Mitrofan Ban ,crnogorsko-primorski metropolit, kao najstarijii po posvećenju, donijeta je Odluka kojom se proglašava duhovno, moralno i administrativno jedinstvo svih pravoslavnih crkvenih oblasti. Poslije sporazuma Carigradske patrijaršije i vlade KSHS (maja 1920) prisajedinjene su i eparhije koje su se do tada nalazile pod upravom Carigradske patrijaršije, tako da su stvoreni preduslovi za ponovno uspostavljanje i proglašenje Srpske patrijaršije, što je i urađeno na Patrijaršijskom saboru 30.avgusta (12. septembra)1920.godine. Na taj način je izvršeno ujedinjenje pravoslavnih oblasti u teritorijalnom okviru nove drżave, sa centrom duhovne jurisdikcije unutar njenih granica. Tada se Srpska patrijaršija dijelila na 24 eparhije sa tri oblasna mitropolita (Beograd, Karlovci, Cetinje) i 21 episkopom .Ustav SPC donijet je tek 3. septembra 1931 i njime je konačno uredjeno unutrašnje ustrojstvo pravoslavne crkve. Članom 12. Ustava SPC, ustanovljene su dvadeset i jedna episkopija a ukinute su bihaćka, boko-kotorska , zahumsko- raška i pećka episkopija.
Druga faza ili dio Izložbe omeđili smo (1921 – 1941)g
Kao i u I dijelu i ovdje nam se ćini da poseban značaj ove zbirke imaju sačuvana cirkularna pisma najvišeg duhovnog autoriteta crkve u kojima se uglavnom saopštavaju stavovi bitni za ukupnu crkvenu politiku sa intencijom da se oni provode na svim nivoima i ciljem da se sa tim upozna svo sveštenstvo. Poslanice jasno ukazuje na relacije koje su vladale između crkve i države (vladara), odnosa crkve prema obrazovanju i dnevnim duhovnim obavezama. Tu su i datumi velikih praznika koji se svetkuju, dnevna komunikacija među sveštenstvom i uopšte dokumenti koji veoma uvjerljivo svjedoče o stanju crkve, njenoj unutrašnjoj organizaciji, hijerarhiji, socijalnom i društvenom ambijentu u kojem djeluje, razne statistike i td.
Kroz pregled preko dvije stotine postavljenih dokumenata vodili smo računa da prilikom izbora istih situiramo problem, a ne dokument sam po sebi. Čini nam se da se time uvećava saznajna osnova, pospješuje frekfetnost upotrebe dokumenta i naravno, pomjera granica saznanja.
Treća faza ili dio Izložbe omeđili smo (1940
– 1949)g
Tako su prikazane i Poslanice Mitropolita Joanikija, Raspisi (Poslanice) Sv. Arhijerejskog Sinoda, Uskršnja Poslanica Mitropolita crnogorsko – primorskog Arsenija, Raspis Partrijarha Gavrila za vaskrs, itd.
S obzirom da se radi o ratnom i poratnom periodu, komunikacija se odnosi i na odnos prema komunistima, učešću sveštenstva u ratnjim zbivanjima, stav crkve prema tome i stanje u crkvi, socijalnom i društvenom ambijentu u kojem se nalaze razne statistike...
Kroz pregled oko stotinak postavljenih dokumenata vodili smo kao i ranije računa da prilikom izbora istih bar djelimično situiramo problem toga perioda, a ne dokument sam po sebi. Jer smo mišljenja da se time uvećava saznajna osnova, pospješuje frenkvetnost upotrebe dokumenata i pomjeraju granice saznanja.
